Sybilla dla wystawy “Twarzą w Twarz. Sztuka w Auschwitz”

Fot. Zbigniew Prokop

Wystawa „Twarzą w Twarz. Sztuka w Auschwitz” – wspólny wyjątkowy projekt Muzeum Narodowego w Krakowie oraz Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau przygotowany na 70. rocznicę utworzenia Muzeum Auschwitz – otrzymała Sybillę 2017 w kategorii Wystawy historyczne i archeologiczne. Wydarzenie muzealne roku. Prezentowana w ubiegłym roku w krakowskiej Kamienicy Szołayskich wystawa, była pierwszą tak obszerną prezentacją oryginalnych prac wykonanych w obozie przez więźniów niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz.

– Konkurencja była naprawdę silna, tym większe to wyróżnienie – mówiła po ogłoszeniu wyników konkursu Agnieszka Sieradzka, kuratorka wystawy, historyk sztuki z Muzeum Auschwitz. Dziękując wszystkim osobom, które brały udział w przygotowaniu wystawy podkreśliła: – Dzięki Wam, sztuka obozowa, do tej pory mało znana i mało doceniana, zajęła wreszcie należne jej miejsce w historii i sztuce – podkreśliła Sieradzka.

Otwierając wystawę w lipcu 2017 r. dr Andrzej Betlej, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie mówił: – Przy otwarciu wystawy zawsze mówimy, że jest to moment szczególny. Jednak w tym przypadku słowo szczególny nabiera wyjątkowego znaczenia. Otwieramy trudną wystawę i trudności towarzyszyły jej od samego początku. Decyzja o powstaniu wystawy zapadła bardzo szybko. Propozycja dyrektora Cywińskiego została przyjęta entuzjastycznie i stwierdziłem, że Muzeum Narodowe musi zrobić tą wystawę. Wiele osób mówiło, że Muzeum Narodowe nie jest muzeum martyrologicznym. Jednak funkcja muzeum to również przywracanie pamięci. Tematyka ekspozycji jest trudna, ale pomaga ona zatrzymać się, spojrzeć w twarze portretowanych ludzi, spojrzeć twarzą w twarz w rzeczywistość, która minęła i zachować przeszłość w naszej pamięci.

– Sztuka to niezwykle silny nośnik skrajnych emocji, nadziei, beznadziei, apatii, wiary, siły ducha, lęku, marzeń czy nostalgii – zaznaczył dr Piotr M. A. Cywiński dyrektor Muzeum Auschwitz. – W naszych zbiorach mamy ok. 2 tysięcy prac wykonanych przez więźniów w obozie oraz ponad 2 tysiące ich prac powojennych, co jest kolekcją unikatową w skali światowej. Na tej wystawie po raz pierwszy była ona zaprezentowana tak obszernie nabierając nowego znaczenia. Dlatego niezwykle cieszy nas, że wystawa ta została tak dobrze odebrana i doceniona. Mówię to także w kontekście naszych planów, w których docelowo chcielibyśmy utworzyć stałą wystawę sztuki obozowej i więźniarskiej w budynku historycznej kuchni obozowej – podkreślił dyrektor Cywiński.

Sztuka stworzona w koszmarnej rzeczywistości Auschwitz jest wyjątkowym dokumentem świata obozowego, ale również ludzkim świadectwem walki o własne człowieczeństwo. Za bramami Auschwitz zamkniętych zostało wielu przedstawicieli polskiej inteligencji, postrzeganych przez władze niemieckie jako szczególnie niebezpieczni, gdyż mogli oni m.in. angażować się w działania ruchu oporu, ale też dawać duchowe i moralne wsparcie w trudnych realiach okupacji. Wśród nich znajdowała się duża grupa profesjonalnych artystów plastyków. W późniejszym okresie do KL Auschwitz trafiali również twórcy innych narodowości, przede wszystkim Żydzi. Ci ostatni mieli znacznie mniejsze możliwości ekspresji artystycznej, bowiem władze obozowe traktowały więźniów-Żydów bezwzględnie. Mimo to również niektórzy z nich tworzyli w obozie.

Na wystawie “Twarzą w Twarz. Sztuka w Auschwitz” prezentowanych było blisko 200 oryginalnych prac wykonanych przez więźniów w obozie, w przeważającej części wykonanych nielegalnie. Po raz pierwszy w oryginale poza Miejscem Pamięci pokazane były unikatowe rysunki z tzw. Szkicownika z Auschwitz. Na ekspozycji znalazł się także oryginalny napis „Arbeit macht frei” znad bramy do obozu Auschwitz I – wyjątkowy przykład „rękodzieła” więźniów z komanda ślusarzy, jeden z najważniejszych symboli okrutnego cynizmu świata obozu koncentracyjnego. Ważnym elementem wystawy były również portrety więźniów obozu Auschwitz. Widać na nich człowieka walczącego z niewyobrażalnym okrucieństwem w obronie resztek swojej godności. Ten poniżony, storturowany człowiek nadal ma uczucia. Stykamy się z nim twarzą w twarz.

Oddzielnie prezentowane były prace wykonane na rozkaz władz obozowych m.in.: propaganda, rysunki instruktażowe, plany rozbudowy obozu oraz dzieła wykonane w stworzonym w obozie Lagermuseum, gdzie artystów zmuszano do tworzenia na prywatny użytek esesmanów. Jego historia wyjaśnia także, skąd więźniowie mieli dostęp do materiałów, które potem mogli wykorzystywać do tworzenia prac nielegalnych.

Patronat honorowy nad wystawą objął Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński. Wystawie towarzyszył polsko-angielski katalog dostępny w księgarni internetowej Muzeum Auschwitz.

Kurator wystawy: Agnieszka Sieradzka, Muzeum Auschwitz
Współpraca kuratorska: Michał Dziewulski, Muzeum Narodowe w Krakowie
Koordynatorka: Alicja Wójcik, Muzeum Auschwitz oraz Katarzyna Maniak, Muzeum Narodowe w Krakowie
Aranżacja: Magdalena Bujak, Muzeum Narodowe w Krakowie

Newsletter

Wpisz poniżej swój e-mail, a nie przegapisz najważniejszych artykułów!