Narodowy Instytut Dziedzictwa stworzył szczegółową bazę ponad tysiąca cmentarzy żydowskich w Polsce, oznakował 73 z nich, a na czterech prowadził badania georadarowe. W tym roku na kontynuowanie tych działań nie otrzymał środków z ministerstwa kultury.
Projekt oznakowania cmentarzy żydowskich powstał w 2017 z inicjatywy ówczesnego ministra kultury Piotra Glińskiego. Od 2018 realizuje go Narodowy Instytut Dziedzictwa. “Jego głównym celem jest identyfikacja poprzez oznakowanie i przywrócenie pamięci o zapomnianych cmentarzach żydowskich, szczególnie tych z niezachowaną historyczną substancją” – informuje NID.
Na początku NID przygotował – we współpracy z Muzeum Polin, wojewódzkimi urzędami ochrony zabytków, ŻIH, ZGWŻ, FODŻ – wstępną listę 1218 cmentarzy. W wyniku kwerend i wizji lokalnych pracownicy NID potwierdzili lokalizację 1167 obiektów. Tak powstała szczegółowa baza cmentarzy żydowskich w Polsce. “Dzięki systemowemu podejściu do gromadzenia informacji cmentarze żydowskie stanowią obecnie jedną z najlepiej poznanych grup zabytków w Polsce” – zapewnia NID.
Następnie cmentarze były stopniowo oznakowywane. Umieszczano na nich mosiężne tablice z polsko-hebrajską inskrypcją. Na każdej z nich umieszczony jest indywidualny kod QR prowadzący do zakładki na stronie zabytek.pl poświęconej danemu cmentarzowi.
“Dotychczas oznakowano 73 cmentarzy co nie było możliwe współpracy lokalnych społeczności i stowarzyszeń, władz oraz instytucji samorządowych, a także przedstawicieli Lasów Państwowych. Uznanie czynnej roli przedstawicieli lokalnych społeczności, zarówno fundacji, stowarzyszeń, jak i osób prywatnych, pozwoliło na zwiększenie efektywności programu i zapewnienie trwałości jego rezultatów, tak w sferze materialnej, jak i świadomościowej. Stopniowo nauczyliśmy się doceniać aktywność lokalnych mieszkańców, którzy z czasem stają się spadkobiercami zapomnianego dziedzictwa” – informuje NID.
Program oznakowania cmentarzy żydowskich w latach 2018–2024 był realizowany dzięki środkom MKiDN. Jak informuje NID, w tym roku działania są kontynuowane “z wykorzystaniem doświadczeń, materiałów i wyposażenia zgromadzonych w poprzednich edycjach programu”. Ministerstwo Kultury sfinansuje jedynie anglojęzyczną wersję raportu na temat stanu zachowania cmentarzy żydowskich w Polsce. Dlaczego nie przekaże funduszy na kontynuację programu oznakowania cmentarzy? Niestety, MKiDN nie odpowiedziało nam na to pytanie.
WYKAZ OBIEKTÓW OZNAKOWANYCH W LATACH 2018-2024
2018
1. BROK
2. GÓRA KALWARIA
3. LUBLIN, ul. Kalinowszczyzna
4. SIEDLCE, ul. Szkolna
5. TYKOCIN
6. WARSZAWA, ul. Okopowa
2019
7. ŁOMŻA, ul. Boczna
8. NASIELSK
9. ORLA, ul. Polna
10. WYSZOGRÓD ul. Niepodległości
2020
11. TUSZYN
2021
12. BOLIMÓW
13. GÓRKI (określany jako cmentarz w Sosnowicy)
14. JANOWIEC
15. JANÓW LUBELSKI, ul. Wojska Polskiego
16. SZAMOTUŁY
2022
17. BĄCZEK (określany jako cmentarz w Skarszewach)
18. BIAŁOBRZEGI ul. Rzemieślnicza
19. BRZOZÓW, ul. Zdrojowa
20. CHORUPNIK (określany jako cmentarz w Gorzkowie)
21. GNIEWOSZÓW, ul. Dolna
22. GNIEWOSZÓW, ul. Zacisze
23. GÓRCZYNA (określany jako cmentarz w Szlichtyngowej)
24. IWANISKA
25. LUBARTÓW, ul. Legionów
26. MARKUSZÓW, ul. Strażacka
27. MODLIBORZYCE
28. OLESNO
29. RZEMIEŃ (określany jako cmentarz w Rzochowie)
30. SULBINY (określany jako cmentarz w Garwolinie)
31. STAROWOLA (określany jako cmentarz w Parysowie)
32. STASZÓW, ul. Kościuszki
33. STEPNICA (określany jako cmentarz Bogusławiu)
34. ZAKROCZYM
35. ZŁOTÓW
36. ŻUROMIN
2023
37. LUBIECHNIA WIELKA (określany jako cmentarz w Rzepinie)
38. ZASIEKI
39. DĄBROWA TARNOWSKA
40. PROSZOWICE
41. PRZYSUCHA
42. SEROCK
43. ŁAŃCUT
44. CHOJNICE STARY
45. CHOJNICE NOWY
46. OLSZTYN
47. PISZ
48. WĘGORZEWO
49. ZIELEŃ (określany jako cmentarz w Trzemesznie)
50. KALISZ
51. RACIBORZ
52. GNIEWKOWO
2024
53. LĄDEK-ZRÓJ
54. OŁAWA
55.DZIERŻONIÓW
56. KCYNIA
57. SZYDŁÓW
58. BĘDZIN, ul. Zagórska
59. BĘDZIN, ul. Podzamcze
60. SŁAWATYCZE
61. MŁAWA
62. PRZASNYSZ
63. CZYŻEW
64. MIROSŁAWIEC
65. PRUCHNIK
66. GŁOGÓW MAŁOPOLSKI
67. DYNÓW, ul. Piłsudskiego
68. DYNÓW, ul. Karolówka
69. DUBIECKO
70. WARTA
71. ŻYCHLIN
72. TARCZYN
73. LIDZBARK
