Fundacja Spichlerz Kultury zaprasza od 21 do 25 sierpnia 2019 na siódmą edycję Pardes Festival – Spotkań z Kulturą Żydowską. Jak Polska długa i szeroka w wielu miasteczkach i miastach organizowane są w różnej formule festiwale kultury żydowskiej i jako wydarzenia mocno osadzone w historii lokalnej wspierane przez lokalne władze. Tymczasem Urząd Miasta w Kazimierzu Dolnym wspierał w ostatnich latach Pardes Festival kwotami wręcz symbolicznymi, a tego roku zaoferował zaangażowanie w wysokości 1.000 zł (!). Przypomnijmy: Pardes Festival jest jedynym cyklicznym wydarzeniem kulturalnym odwołującym się do żydowskiej historii miasteczka i wielokulturowego dziedzictwa regionu Lubelszczyzny i jedynym wydarzeniem, które konsekwentnie przywraca pamięć polsko-żydowskiej kolonii artystycznej w Kazimierzu nad Wisłą. Po raz siódmy spotykamy się w Kazimierzu Dolnym, aby podążyć śladami żydowskimi i odkrywać materialne i duchowe dziedzictwo miasteczka i regionu we wszystkich jego wymiarach.
Warto zacytować w tym kontekście słowa profesora Jerzego Malinowskiego: „Kulturę tego środowiska do II wojny światowej tworzyli malarze (literaci, także fotograficy i filmowcy) polskiego i żydowskiego pochodzenia. […] Kazimierz przyciągał uwagę odległą średniowieczną tradycją, sięgającą króla Kazimierza Wielkiego i Esterki – jego żydowskiej kochanki, polskimi flisakami i żydowskimi kupcami, architekturą łączącą perły renesansu z chasydzkim sztetlem, którego niepowtarzalny nastrój przekazały słynne żydowskie filmy – „Dybuk” i „Jideł gra skrzypcach”. W okresie międzywojennym Kazimierz – obok Zakopanego – był jednak najważniejszą kolonią artystyczną w Polsce. Stał się głównym celem artystycznych wyjazdów warszawskich artystów. Jednak jego specyfikę (w przeciwieństwie do Zakopanego) określał polsko-żydowski charakter. Było to bowiem jedyne w Polsce miasto, w którym Polacy i Żydzi tworzyli artystyczną wspólnotę”.
I niech wymowa tego cytatu z przedmowy profesora Jerzego Malinowskiego do katalogu „W Kazimierzu Wisła mówiła do nich po żydowsku… Malarze żydowscy w kazimierskiej kolonii artystycznej” posłuży za cały komentarz do działań Urzędu Miasta w Kazimierzu Dolnym. Wysokość dotacji dla festiwalu, który jako jedyne wydarzenie na mapie kulturalnej miasteczka przywraca pamięć dawnego Kazimierza nad Wisłą, jest miarą szacunku dla lokalnej historii i historii regionu.
Organizatorzy Pardes Festival tym bardziej doceniają współpracę z lokalnymi partnerami festiwalu. Wyjątkowy program wydarzeń zaplanowano w partnerstwie z Muzeum Nadwiślańskim w Kazimierzu Dolnym. Cenne zbiory materialne, obiekty architektoniczne wielkiej rangi, nad którymi Muzeum sprawuje pieczę, wiedza i kompetencje pracowników czynią z Muzeum Nadwiślańskiego partnera wprost idealnego.
Festiwal otworzy spacer tematyczny w przestrzeni miasteczka śladami motywów architektonicznych utrwalonych na obrazach malarzy żydowskich (21 sierpnia, godz. 11:00, zbiórka przed Kamienicą Celejowską). W czasie spaceru Łukasz Rejowski przywoła obrazy z przeszłości: unicestwiony w czasie II wojny światowej dawny Kazimierz nad Wisłą i tworzących w nim malarzy żydowskich. Warto przypomnieć choćby kilku z nich: Jana Gotarda, Eliasza Kanarka, Natana Korzenia, Feliksa Frydmana, Samuela Finkelsteina, Efraima i Menasze Seidenbeutelów – to oni bywali na organizowanych w miasteczku plenerach. Bywali w Kazimierzu także artyści żydowscy starszego pokolenia: Henryk Berlewi, Władysław Weintraub, Abraham Ostrzega, Majer Appelbaum. Ocalony na Wschodzie, pochodzący z Kazimierza malarz Chaim Goldberg powracał do kazimierskich motywów po kres swego życia. „W Kazimierzu co trzeci to malarz” – tak wspominał klimat miasteczka wybitny poeta jidyszowy Jakow Glatsztejn (Wen Jas iz geforn (jid. Kiedy Jaś pojechał), Nowy Jork, 1935).
Podążymy tropami kolonii kazimierskiej, ale tego roku poznamy także działalność malarzy żydowskich w kolonii artystycznej w przedwojennym Krzemieńcu. Krzemieniec przyciągał wielu artystów historią utrwaloną w architekturze i walorami krajobrazowymi. Kazimierzy Dolny i Krzemieniec łączyło jedno: oba miasta były znaczące w historii i tradycji żydowskiej. Na prezentację Doroty Seweryn i spotkanie z żydowskim Krzemieńcem zapraszamy w sobotę festiwalową, 24 sierpnia, na godz.15:00 do gmachu głównego Muzeum, Rynek 19.
Stałym już punktem programu festiwalowego jest oprowadzanie kuratorskie po kolekcji judaików w Muzeum Sztuki Złotniczej, oddziale Muzeum Nadwiślańskiego. Judaizm wykształcił i pielęgnował przez wieki bogaty w obrządki ceremoniał religijny, dla wypełniania którego niezbędny był cały zestaw sprzętów kultowych i obrzędowych. Znawczyni żydowskiego rzemiosła artystycznego, Aniela Ryndziewicz, przedstawi kolekcję judaików i ekspozycję warsztatu złotnika, obiektu unikalnego w skali Europy Środkowo-Wschodniej. W warsztatach złotniczych powstawały przedmioty kultu synagogalnego i te stosowane podczas codziennych domowych praktyk religijnych, ale czy podziwiając te pięknie dekorowane przedmioty zastanawiamy się: kto je wykonał – złotnicy żydowscy czy chrześcijańscy, a może jedni i drudzy…? (21 sierpnia, godz. 15.30, Muzeum Sztuki Złotniczej w gmachu głównym MNKD, Rynek 19).
Na 25 sierpnia 2019 (niedziela, zbiórka przed kasą Zamku o godz. 11:00) zaplanowana jest wycieczka do Janowca. W programie: zwiedzanie Zamku i przyzamkowego skansenu z Łukaszem Rejowskim i spacer w przestrzeni miasteczka z Filipem Jaroszyńskim. Trasę spaceru wytyczają ślady wielokulturowych pamiątek w Janowcu nad Wisłą (kościół – miejsce po bóżnicy – cmentarz żydowski).
„U stóp wielkiego rycerskiego zamku, w dolinie, która kiedyś była korytem Wisły, stała synagoga. Zaledwie rok przed wybuchem drugiej wojny światowej biedni janowieccy Żydzi odnowili swoją bóźnicę. Z jasnych, czystych ścian spoglądały szlachetne ornamenty przeplatane peanami na cześć Wszechmogącego. Wszystkie barwy tęczy mieniły się na ścianach, odbijały w wizerunkach filigranowych skrzypiec, cymbałów i trąbek. Na aron ha-kodesz lwy i lamparty zajadały winogrona, łagodnie popatrując na modlących się janowieckich Żydów, jakby ze współczuciem, że kiedy one garściami jedzą winogrona, oni muszą ciężko harować…” (Mordechaj Canin, Przez ruiny i zgliszcza. Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce, wyd. Nisza).
Zapraszamy do udziału w spotkaniach festiwalowych organizowanych w niespiesznym rytmie późnego lata!
Wstęp wolny na wszystkie wydarzenia muzealne.
Zachęcamy do śledzenia facebooka: https://www.facebook.com/PardesFestival/
