Laureatką piątej edycji konkursu Nagroda POLIN została Natalia Bartczak, która od 16 lat jest społeczną opiekunką cmentarza żydowskiego w Wińsku (woj. dolnośląskie). 3 grudnia, podczas uroczystej gali w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, zwyciężczyni otrzymała statuetkę – rzeźbę autorstwa Barbary Falender oraz nagrodę finansową w wysokości 20 tysięcy złotych. Od 2015 roku Nagroda POLIN jest przyznawana osobom, organizacjom lub instytucjom aktywnie działającym na rzecz ochrony pamięci o historii polskich Żydów. Jej celem jest promocja postaw zgodnych z misją Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Spośród otrzymywanych przez muzeum aplikacji, kapituła konkursu, której przewodniczy Marian Turski, Przewodniczący Rady Muzeum, każdego roku nominuje, nagradza i wyróżnia osoby, organizacje pozarządowe, instytucje prywatne i publiczne, które w ostatnich latach wykazały się ważnym, niekonwencjonalnym, niezwykłym działaniem, postawą, dziełem, wypowiedzią o istotnym wpływie na społeczną świadomość historii polskich Żydów oraz na budowanie relacji polsko–żydowskich.
Nagrodę POLIN 2019 otrzymała Natalia Bartczak, która od 16 lat społecznie opiekuje się cmentarzem żydowskim w Wińsku (woj. dolnośląskie). Zaczęła się zajmować tym miejscem, kiedy skończyła 13 lat. Podczas studiów archeologicznych w Instytucie Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu obroniła pracę magisterską pt. „Cmentarz żydowski w Wińsku, pow. Wołów”. Praca ta stała się podstawą dla gminy Wińsko do aplikowania o środki unijne na rewitalizację cmentarza. Ponadto, Natalia Bartczak była konsultantką tłumacza książki Rity Steinhardt–Botwinick, co przyczyniło się do wydania publikacji pt. „Wińsko 1933-1946” w języku polskim, powstania filmu „Maleństwo na górce” i wystawy plenerowej starych fotografii o niemiecko-żydowsko-polskiej historii Wińska. Obecnie Natalia Bartczak bierze udział w zdjęciach do niemiecko-amerykańskiej produkcji filmowej „Auf wiedersehen in Winzig” jako bohaterka i konsultantka.
Wyróżnienia i Nagrody Specjalne
Kapituła Nagrody POLIN, której przewodniczył Marian Turski, przyznała również dwa wyróżnienia. Jedno z nich otrzymał Adam Musiał z Krakowa. To nauczyciel, edukator o Zagładzie, a także przewodnik i tłumacz książek oraz publikacji poświęconych tematyce Zagłady i historii Żydów. Współpracuje m.in. z Yad Vashem, Shoah Foundation, muzeami w Krakowie i Warszawie oraz ośrodkami edukacji w Polsce. Przygotowuje i prowadzi zajęcia i projekty poświęcone historii Żydów, również w czasie Zagłady, oraz zajęcia antydyskryminacyjne z młodzieżą szkolną, studentami i nauczycielami. Dzięki jego staraniom w Krakowie przy ulicy Stradomskiej 10 umieszczono tablicę upamiętniającą Prywatną Żydowską Koedukacyjną Średnią Szkołę Handlową działającą tam przed wojną.
Adam Musiał otrzymał nagrodę finansową w wysokości 10 tysięcy złotych.
Drugie wyróżnienie otrzymała Katarzyna Winiarska z Białowieży (woj. podlaskie). To animatorka kultury, która od czterech lat bada dzieje społeczności żydowskiej w Białowieży, prowadzi kwerendy w archiwach, wywiady z mieszkańcami, odnajduje potomków białowieskich Żydów na całym świecie. Stworzyła pierwszy pełny opis miejscowej społeczności żydowskiej, który opublikowała w formie Wirtualnego Muzeum Historii Żydów w Białowieży www.jewish-bialowieza.pl. W sierpniu 2019 roku postawiła w Białowieży pomnik poświęcony pamięci Żydów z Białowieży zamordowanych podczas Zagłady oraz tablicę informacyjną o społeczności żydowskiej w centrum miejscowości – pierwsze znaki pamięci o Żydach w Białowieży. Odsłonięciu pomnika towarzyszyła trzydniowa wizyta 30 potomków białowieskich Żydów oraz ich spotkanie z mieszkańcami.
Katarzyna Winiarska otrzymała nagrodę finansową w wysokości 10 tysięcy złotych.
Nagrodę Specjalną, przyznaną przez p.o. dyrektora Muzeum POLIN, otrzymała instytucja pozarządowa – Centrum Żydowskie w Oświęcimiu. Ośrodek działa od 20 lat i zachowuje pamięć o wielokulturowej przeszłości Oświęcimia. Sąsiadujące z jedyną zachowaną w mieście synagogą pomaga zrozumieć, czym jest żydowska tradycja i judaizm. Jego ekspozycję stałą stanowi wystawa “Oszpicin. Historia żydowskiego Oświęcimia”. To opowiedziana za pomocą fotografii, dokumentów, zabytkowych eksponatów oraz multimediów historia lokalnej społeczności żydowskiej, której początki sięgają XVI wieku. Częścią wystawy są nagrane wspomnienia byłych żydowskich mieszkańców miasta (http://nowezycie.ajcf.pl/). W Google StreetView dostępny jest wirtualny spacer po muzeum. Centrum przywróciło godność szczególnemu miejscu – cmentarzowi żydowskiemu w Oświęcimiu, któremu poświęciło ilustrowany przewodnik. Centrum prowadzi projekt edukacyjny dla nauczycieli szkół podstawowych i średnich oraz aktywistów organizacji pozarządowych, poświęcony tematyce uprzedzeń takich jak rasizm, antysemityzm, homofobia oraz romofobia. Drugi zaś projekt edukacyjny centrum dla policjantów z Polski i Niemiec, poświęcony jest historii Zagłady oraz zwalczaniu przestępstw z nienawiści. Statuetkę – rzeźbę autorstwa Faustyny Makaruk – w imieniu Centrum odebrał Tomasz Kuncewicz, dyrektor.
Laureaci i wyróżnieni w konkursie Nagroda POLIN 2019 zostali wyłonieni spośród 80 zgłoszeń z całej Polski. W pierwszym etapie konkursu Kapituła konkursu wybrała 7 finalistów. Obok nagrodzonych i wyróżnionych – Natalii Bartczak, Katarzyny Winiarskiej i Adama Musiała, byli to: Dorota Budzińska wraz z Jolantą Konstańczuk, Katarzyna Markusz, Krystyna Szter oraz Mirosław Tryczyk. Nominowani otrzymali nagrody w wysokości 5 000 złotych. Sylwetki wszystkich nominowanych na www.polin.pl/nagroda.
Łączna wysokość nagród pieniężnych w konkursie wyniosła w sumie 60 tysięcy złotych. Ufundowali je Tomek Ulatowski, Znamienity Darczyńca Muzeum POLIN, Wiktor Askanas i Ewa Masny-Askanas, Odette and Nimrod S. Ariav Foundation oraz anonimowy darczyńca.
Galę wręczenia Nagrody POLIN uświetnił występ Marcina Maseckiego. Pianista, nawiązując do Władysława Szpilmana, przypomniał ostatnią audycję, jaką na żywo wyemitowało Polskie Radio we wrześniu w 1939 roku a w 80. rocznicę tego wydarzenia Muzeum POLIN upamiętniło tę historię koncertem w holu głównym.
Na zakończenie uroczystości , Stella Maria Kowalczyk – uczennica Państwowej Szkoły Muzycznej nr. 1 im. Oskara Kolberga w Warszawie – wykonała utwory skomponowane przez Josimę Feldschuh – 10-letnią pianistkę z warszawskiego getta. Historię tej niezwykłej postaci Muzeum POLIN przypominało przez cały rok.
Współorganizatorem Gali POLIN jest Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.
Mecenasem Gali POLIN 2019 jest Jankilevitsch Foundation.
