W niedzielę na cmentarzu żydowskim w Łodzi pochowano zwoje Tory. Uroczystość zainaugurowała obchody 77. rocznicy eksterminacji więźniów getta w tym mieście.
Ceremonię zorganizowała Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi wspólnie z Centrum Badań Żydowskich Uniwersytetu Łódzkiego. Poprowadził ją rabin Dawid Szychowski.
„Pochowana Tora była niekoszerna. Litery stały się wyblakłe i nieczytelne, przez co nie nadawała się już do liturgii” – powiedział Dawid Gurfinkiel z organizacji HaKoach.
Uczestnicy najpierw zebrali się w domu przedpogrzebowym, gdzie rabin Dawid Szychowski wyjaśnił zebranym zasady postępowania z uszkodzonymi pismami religijnymi. Potem zwoje w glinianych urnach przeniesiono na cmentarz. Spoczęły przy murze, obok grobu zwojów i ksiąg pochowanych po zakończeniu wojny.
Pochowanie zwojów Tory w Łodzi, fot. Paweł Kulig
„W tym miejscu w 1945 r. zostały złożone Tory odnalezione w zniszczonych łódzkich synagogach. Przywieziono tu również księgi religijne, które były nadpalone, zalane wodą, wyrzucone na podwórka” – mówił Adam Sitarek z Centrum Badań Żydowskich UŁ. – „Dół znajduje się w ciągu kilku wielkich dołów, wykopanych na początku 1945 r. na rozkaz Niemców. Kopali je Żydzi skoszarowani na terenie byłego już getta. Były przeznaczone dla nich. To miały być masowe mogiły”.
Wkrótce nad grobem zostanie ustawiona macewa z inskrypcją: „W tym miejscu w 1945 r. zgodnie z tradycją pochowano ocalałe z Zagłady, ale niezdatne do użycia zwoje Tory z łódzkich synagog. W 2021 r. złożono tu kolejne zwoje wycofane z religijnego użycia”.
„Żydzi grzebią Torę z pełnym szacunkiem, jak człowieka, ponieważ jest w niej zawarty fragment ducha Boga. Chowając Torę nie grzebiemy jej wartości, jedynie materię. Ma ona dalej żyć w nas” – powiedział Dawid Gurfinkiel z organizacji HaKoach.
Po drugiej wojnie światowej w różnych miejscowościach w Polsce odbywały się pogrzeby uszkodzonych zwojów Tory i ksiąg religijnych. Większość tych grobów nie jest oznaczona. W ostatnich latach sporadyczne pogrzeby ksiąg w obawie rozkopania grobów przeprowadzono bez rozgłosu. W 2017 r. publiczny pochówek zwojów Tory zorganizowała gmina żydowska w Warszawie.
Krzysztof Bielawski
