Po stu latach symbolicznej i realnej emigracji poza orbitę polskiej przestrzeni literackiej, Fradl Sztok po raz pierwszy została przetłumaczona na język polski z jidysz. Jej zbiór opowiadań Białe futra łączy w sobie eksperymenty formalne w stylu Virginii Woolf oraz zagadnienia tożsamości w klimacie prozy Sylvii Plath. Publikacja jest pierwszą premierą wydawnictwa Fame Art w 2024 roku.
Fradl Sztok to postać niezwykle tajemnicza. Urodziła się w Galicji pod koniec XIX. Jako młoda dziewczyna wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych. Pisarka i poetka była jedną z pionierek sonetu w jidysz, należała do grupy literackiej Di Junge. W latach 30. wycofała się z życia publicznego. Być może spędziła kilka lat w zakładzie psychiatrycznym, być może wyszła za mąż i zmieniła nazwisko.
W opowiadaniach ze zbioru Białe futra pisarka porusza tematy emblematyczne dla swojej twórczości: emigracji, uczuć, relacji a także kobiecych pragnień, również tych erotycznych. Proza Fradl jest oszczędna, lapidarna i gorzka w swoich rozpoznaniach. Autorka kreśli portrety mężczyzn, kobiet czy młodych dziewczyn, które mocą jej literackiego talentu stają się rezerwuarami ludzkich lęków, namiętności i skomplikowanych emocji.
Ze szczególną wrażliwością Sztok przygląda się pierwszym uczuciom miłości, które w jej twórczości zawsze zwiastują zbliżającą się katastrofę. Przypominają nierozpoznany i niedający się okiełznać żywioł, który w życie bohaterów wprowadza chorobliwe zawirowanie i dezorganizację dotychczasowego życia. Przechadzała się wśród jabłoni, dotykając nierozwiniętych jeszcze ale już pachnących pąków. Stanęła przy wiśniach. Przyciągnęła górną, pełną kwiatów gałązkę. Chciała ją odłamać, ale odezwał się w niej głos: Tak nie wolno! Każdy kwiatek stanie się wiśnią. To grzech! Słyszała ten głos, ale wciąż zrywała kwiaty. Mnóstwo kwiatów. Poczuła w palcach jędrność młodych kwiatów, ściskała je a wyciekające krople wcierała we włosy – fragment opowiadania We wsi.
W samym jądrze pisarstwa Fradl Sztok znajduje się rozczarowanie. Nostalgia i tęsknota do niezidentyfikowanego Czegoś Innego rządzą światopoglądem bohaterów. Ich natręctwa i obsesje znajdują swoje źródło w wieloznacznej sprzeczności między światem wyobraźni a rzeczywistością. Sztok patrzy tym tęsknotom głęboko w oczy i opisuje je sprawiając, że zetknięcie się z brakiem jest trochę mniej przerażające.
Fradl Sztok, Białe futra i inne opowiadania
Przekład: Krzysztof Modelski, Bella Szwarcman–Czarnota, Karolina Szymaniak
Zamów teraz w przedsprzedaży: https://fameart.pl/produkt/biale-futra-i-inne-opowiadania/
Premiera: 17.04.2024
