“Stopień demoralizacji jest przerażający” – tak o dzisiejszej Polsce i klasie rządzącej mówiła Jadwiga Staniszkis podczas debaty “Czy buduje się nowy system? Rewolucja a kontrrewolucja” zorganizowanej 17 października przez IFiS PAN. “PiS mnie uwiera przez ustawę o IPN” – dodawał Paweł Śpiewak, dyrektor ŻIH.
Andrzej Rychard, dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, w trakcie debaty mówił o reżimach hybrydowych, które wyszły z systemów postsowieckich, ale nie doszły do demokracji. Odnosząc to do Polski, należy jego zdaniem stwierdzić, że doszła ona do demokracji, ale “zawraca”. – Ten reżim zaczyna nabierać pewnych oznak spójności. Struktury instytucjonalne zaczynają obrastać pewną tożsamością, wizją aksjologiczną. Powstają nowe rutyny i mechanizmy dostosowawcze – podkreśla Rychard.
Zdaniem Jadwigi Staniszkis, historycznym przykładem, który pozwoli zrozumieć co obecnie się dzieje będzie Republika Weimarska. – Korzenie tego procesu obecne są i w naszej sytuacji, niszczenie podziału władzy, budowanie nowej nomenklatury. Kiedy Jarosław Kaczyński ostatnio mówił o realnej demokracji, przypominało to słowa o realnym socjalizmie. Stopień oportunizmu jest szokujący. Mamy do czynienia z bolszewizmem, który jest jednocześnie antykomunistyczny – zaznacza Staniszkis.
Michał Sutowski z “Krytyki Politycznej” mówił o możliwości skrajnej polaryzacji, co w efekcie może doprowadzić do realnego podziału na “dwie Polski”.
– To co dzieje się w Polsce, jest specyficzne, ale nie wyjątkowe – podkreśla publicysta Bronisław Wildstein. – To element buntu narodów. W Polsce i na Węgrzech wygrały klasyczne, konserwatywne partie, których nie ma na Zachodzie.
Zdaniem prawniczki Moniki Płatek Polska w Unii Europejskiej “niszczy porządek, na który się zdecydowała”.
Z kolei Paweł Śpiewak, dyrektor ŻIH, uważa, że dochodzi do wzmocnienia “tendencji do jakiejś formy autorytaryzmu”. – Przez ostatnie trzy lata mamy do czynienia z daleko idącym utożsamianiem partii z państwem. Nomenklaturyzacja oznacza, że następuje uwiąd działania instytucji państwowych. PiS mnie uwiera przez ustawę o IPN, uwiera mnie przez reformę szkolną – mówi Śpiewak.
Nowelizacja ustawy o IPN, przyjęta w styczniu przez parlament, zakładała, że „kto publicznie i wbrew faktom przypisuje Narodowi Polskiemu lub Państwu Polskiemu odpowiedzialność lub współodpowiedzialność za popełnione przez III Rzeszę Niemiecką zbrodnie nazistowskie lub za inne przestępstwa stanowiące zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne lub w inny sposób rażąco pomniejsza odpowiedzialność rzeczywistych sprawców tych zbrodni, podlega karze grzywny lub karze pozbawienia wolności do lat 3”.
W czerwcu zmieniono te przepisy, skreślając artykuły, dające możliwość nakładania kary więzienia.
27 czerwca polski premier i premier Izraela Benjamin Netanjahu podpisali wspólną deklarację, kończącą spór wokół nowelizacji ustawy o IPN. Dokument ten był intensywnie promowany w prasie międzynarodowej przez stronę polską. Netanjahu podkreślał, że głównym celem była zmiana polskiego prawa, do czego doszło. “Celem kontaktów z polskim rządem było zniesienie klauzul karnych w polskim prawie, które wywoływały obawy wobec wolności badań i dyskusji o Zagładzie. Ten cel został osiągnięty” – mówił w lipcu premier Izraela.
Oświadczenie premierów Mateusza Morawieckiego i Benjamina Netanjahu zostało krytycznie ocenione przez Instytut Jad Waszem, którego zdaniem dokument “wspiera narrację, której badania dawno zaprzeczyły, jakoby polski rząd na emigracji nieprzerwanie dążył do udaremnienia eksterminacji polskich Żydów”. Chociaż wspólne oświadczenie przyznaje, że były przypadki, że Polacy dopuszczali się okrucieństw wobec Żydów, to dokument jednocześnie podkreśla, iż “liczni Polacy” ryzykowali życiem, by Żydów ratować.
